انتخابات پارلمانی عراق؛ نه‌چندان زودهنگام و نه چندان مطلوب معترضان «تشرین»

خبرگزاری فارس؛ یادداشت میهمان - محمدباقر صداقت: ۱۰ اکتبر موعد برگزاری انتخابات نه چندان زودهنگام پارلمان پنجم در عراق است. این انتخابات از این رو اهمیت بیشتری نسبت به انتخابات‌های گذشته عراق دارد که در پی اعتراضات و ناآرامی‌های رخ داده از ماه اکتبر ۲۰۱۹ و درخواست جمعی از فعالان شبکه‌های اجتماعی برای برگزاری انتخابات زودهنگام و کنار زدن احزاب سابق و به خصوص احزاب اسلام‌گرا برگزار خواهد شد. درخواستی که ابتدا از سوی چهره‌های وابسته به سفارت و کنسولگری‌های آمریکا در عراق مطرح و از سوی تظارهرکنندگان نیز با استقبال روبرو شد[۱]. با این وجود به نظر می‌رسد نتایج آن اختلاف قابل‌ملاحظه‌ای با انتخابات‌های گذشته و به ویژه انتخابات ۲۰۱۸ داشته باشد.

در اکتبر سال ۲۰۱۹ تظاهرات‌هایی در اعتراض به شرایط نامناسب معیشتی در عراق، بیکاری و فساد گسترده در دولت آن کشور مناطق مرکزی و شیعه‌نشین عراق را در برگرفت. اگرچه مبارزه با فساد، تبعیض و بیکاری مهم‌ترین شعارهای تظاهرکنندگان را در ابتدا تشکیل می‌دادند؛ ولی رفته‌رفته و پس از گسترش آن در استان‌های مختلف و حمایت حداکثری مردم عراق از شعارهای مذکور، شعارهای گردانندگان اصلی از اعتراض به وضعیت موجود و ناکارآمدی دولت عراق به اعتراض نسبت به آنچه دخالت‌های ایران در امور داخلی عراق می‌نامیدند، تغییر کرد. شعار‌هایی که از میدان التحریر به عنوان مهم‌ترین مرکز اعلام خواسته‌های تظاهرکنندگان مطرح و در رسانه های مختلف منتشر می‌شد. 

در نهایت، فشار روزافزون تظاهرکنندگان بر حکومت مرکزی، حمایت آیت‌الله العظمی سیستانی و درخواست ایشان از عادل عبدالمهدی برای استعفا موجب شد[۲] نخست‌وزیر منتخب عراق و گزینه ائتلاف اکثریت مجلس چهارم در پی درخواست تظاهرکنندگانی که عددشان در بیشترین حضورشان در میدان التحریر به یک میلیون نفر نمی‌رسید، مجبور به استعفا شود و مصطفی الکاظمی که گزینه فراکسیون اقلیت در پارلمان بود نخست‌وزیری را جهت رسیدگی به درخواست‌های تظاهرکنندگان و اجرای انتخابات زودهنگام در ۱۰ اکتبر ۲۰۲۱، یعنی دو سال پس از شروع تظاهرات در میدان التحریر بغداد؛ بیش از یکسال پس از خالی شدن میدان التحریر و تنها ۷ ماه مانده به موعد اصلی انتخابات به دست بگیرد.

روی کار آمدن الکاظمی در عراق اگرچه از این منظر که فاصله معناداری با احزاب سابق داشت بر مذاق تظاهرکنندگان خوش آمد؛ اما او نه در پیگیری، معرفی و مؤاخذه افراد مؤثر در قتل تظاهرکنندگان موفق بود و نه توانست اجرای انتخابات زودهنگام را در زمانی که انتظار می‌رفت برنامه‌ریزی کند.[۳] علاوه بر این، وزرای وی غالبا از همان کانال محاصصه و سهم‌خواهی احزاب سابق به وزارت و مسئولیت‌های جدید رسیده بودند که نتیجه آن ادامه اعتراضات برخی تظاهرکنندگان عدم بهبود شرایط اقتصادی و کاهش ارزش دینار در برابر دلار آمریکا توسط بانک مرکزی که ریاست آن را «مصطفی غالب مخیف» [۴] وابسته به جریان صدر برعهده دارد و یا  اعتراضات به وزیر بهداشت وابسته به جریان صدر و درخواست‌ها برای برکناری وی از وزارت توسط الکاظمی پس از آتش‌سوزی‌های پی‌درپی در بیمارستان‌های عراق قابل مشاهده است. تظاهرکنندگان دریافتند که اگرچه الکاظمی شخصیتی وابسته به احزاب سابق نیست؛ اما بدنه اصلی کابینه وی را شخصیت‌های وابسته به احزاب موجود تشکیل می‌دهند [۵] که از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به جریان صدر اشاره کرد.

علاوه بر فاصله عملکرد دولت الکاظمی با خواسته‌های تظاهرکنندگان و شعارهای مطرح شده از سوی آن‌ها، دوره زمانی فاصل میان تظاهرات و شرایط کنونیِ نزدیک به برگزاری انتخابات باعث کاهش فشار به وجود آمده علیه احزاب و جریان‌های مخاطب شعارهای تظاهرکنندگان شد. امری که با مرور زمان شرایط روانی علیه احزاب و گروه‌های سیاسی سنتی را به شرایط قبل از اکتبر ۲۰۱۹ بازگرداند.

در میانه این تظاهرات‌ها شهادت سردار سلیمانی و ابومهدی المهندس در ابتدای سال ۲۰۲۰ و ایجاد یک موج قوی مردمی در برابر حرکت اعتراضی تشرین و سپس کناره‌گیری مقتدی صدر از میدان‌های تظاهرات، که ابتدا خود را رهبر معنوی این جریان می‌دانست قدرت اولیه این جریان را ازبین برد و این حرکت اعتراضی را در رسیدن به اهداف از پیش تعیین شده خود ناکام گذاشت. عدم توفیق دولت الکاظمی نیز عامل دیگری در تشدید ناکامی و سرخوردگی بدنه مردمی تظاهرات تشرین بود. به همین دلیل انتخابات در چنین شرایطی نتیجه مطلوبی برای کسانی که بیش از یک سال کشور عراق را معطل ایجاد تغییرات بدون در نظر گرفتن مسیر صحیح آن کردند و هزینه‌ای گزاف را بر آن کشور تحمیل کردند، نخواهد داشت.

همین امر باعث شد تا رفته‌رفته با نزدیک شدن به موعد انتخابات شاهد ایجاد فشارهایی به حکومت عراق و جریان‌های سیاسی شرکت‌کننده در انتخابات آینده در راستای تعویق انتخابات باشیم. از همین بین می‌توان به کناره‌گیری جریان وابسته به مقتدی صدر، ایاد العلاوی و حزب کمونیست عراق اشاره کرد. [۶]

از طرف مقابل، اما جدیت احزاب دیگر از جمله احزاب اسلام‌گرا و یا جریان های سیاسی نزدیک به الحشد الشعبی در برگزاری انتخابات در موعد اعلام شده باعث تجدید نظر تحریم‌کنندگان انتخابات شد. سید مقتدی صدر که دریافته بود برگزاری انتخابات حتی بدون حضور چهره های وابسته به وی قطعی خواهد بود با اعلام وساطت یکی از شخصیت‌های دینی در نجف اشرف، و تنها اندکی پس از شرکت در مراسمی در بیت آیت الله سیستانی و دیدار با افراد بیت از تصمیم خود مبنی بر تحریم انتخابات عقب‌نشینی کرد و ضمن اعلام همکاری دیگر گروه‌های سیاسی با وی در مبارزه با فساد اعلام کرد که در انتخابات شرکت خواهد کرد [۷] تا به نوعی بر شکست سیاست جریان‌های ناکام از اعتراضات اکتبر ۲۰۱۹ که همان تحریم انتخابات تا حصول نتایج مطلوب بود سرپوش نهاده باشد.

در نتیجه، حرکت اعتراضی که در عراق و در اواخر سال ۲۰۱۹ آغاز شده بود از همان ابتدا در رسیدن به اهداف خود که همراه سازی حداکثری مردم علیه نیروهای الحشد الشعبی و مقاومت بود، ناکام ماند. امری که قرار بود از طریق اجبار نیروهای حشد به واکنش مسلحانه در برابر اعتراضات خشونت آمیز به درگیری شیعی-شیعی ختم شود با هوشیاری فرماندهان الحشد الشعبی در کناره‌گیری از مشارکت در عملیات‌های ضدشورش خنثی شد. از سوی دیگر نیز انتخاباتی که در قرار بود محل نمایش آراء جدیدی علیه احزاب سابق و همچنین گروه‌های اسلام گرا و و نزدیک به مقاومت باشد عملا و با توجه به نظر سنجی‌های اخیر در عراق نتایجی مشابه انتخابات‌های گذشته خواهد داشت.

اندیشکده مرصاد

منابع:

[۱] سایت العالم، وثیقة سریة تکشف دور السفارة الأمریکیة فی إدارة تظاهرات تشرین، منتشر شده در تاریخ ۲۷ اکتوبر ۲۰۱۹، قابل بازیابی به آدرس:

https://www.alalam.ir/news/4519491

[۲] سایت ایندیپندنت عربی، السیستانی یدعو البرلمان إلی سحب الثقة من الحکومة، منتشر شده در ۲۹ نوامبر۲۰۱۹، قابل بازیابی به آدرس: 

https://www.independentarabia.com/node/75116/الأخبار/العالم-العربی/السیستانی-یدعو-البرلمان-إلى-سحب-الثقة-من-الحکومة-وعبد-المهدی-یلوح

[۳] سایت الحرة، عام علی حکومة الکاظمی...جردة حساب، منتشر شده در تاریخ ۱۶ مه ۲۰۲۱، قابل بازیابی به آدرس: https://www.alhurra.com/different-angle/2021/05/16/عامٌ-حکومة-الکاظمی-جردة-حساب

[۴] سایت عراقی 24، الصدر یخطو أولی خطواته للسیطره علی البنک المرکزی، منتشر شده در تاریخ ۱۱ مه ۲۰۲۰، قابل بازیابی به آدرس:

https://iraqi24.com/news/الصدر-یخطو-اولى-خطواته-للسیطرة-على-البنک-المرکزی-والعلاق-مهدّد-بالإطاحة

[۵] سایت الجزیرة، کرس المحاصصة أم اعتمد الخبرة والکفاءة، منتشر شده در تاریخ ۱۶ سپتامبر ۲۰۲۰، قابل بازیابی به آدرس: https://www.aljazeera.net/news/politics/2020/9/16/تکرار-وجوه-أم-تصید-بالماء-العکر-هل

[۶] سایت العربی الجدید، العراق: دایرة مقاطعة الانتخابات المبکرة تتسع، منتشر شده در تاریخ ۳۰ ژوئیه ۲۰۲۱، قابل بازیابی به آدرس:

https://www.alaraby.co.uk/politics/العراق-دائرة-مقاطعة-الانتخابات-المبکرة-تتسع

[۷] سایت آناتولی، مقتدی الصدر یتراجع عن مقاطعة الانتخابات البرلمانیة المبکرة، منتشر شده در تاریخ ۲۷ اوت ۲۰۲۱، قابل بازیابی به آدرس:

https://www.aa.com.tr/ar/الدول-العربیة/مقتدى-الصدر-یتراجع-عن-مقاطعة-الانتخابات-البرلمانیة-العراقیة-/2348274

مطالب پیشنهادی برای شما

مجمع عمومی سازمان ملل قطعنامه «حقوق بشری» علیه ایران تصویب کرد

کنگره آمریکا چند طرح ضد ایرانی در قالب لایحه بودجه دفاعی تصویب کرد

جو بایدن؛ رئیس جمهور بی‌توجه به مشکلات روز آمریکا از منظر شهروندان

رئیس جمهور کشور بدعهد در برجام: فرانسه باید راکتورهای جدید هسته‌ای داشته باشد

گزافه‌گویی فرمانده صهیونیست‌ها؛ برنامه‌ عملیاتی علیه ایران را تسریع می‌بخشیم

جزئیات برخورد نیروی دریایی سپاه با ناوهای آمریکایی/ شکست دزدی دریایی نفت ایران در دریای عمان

پشت‌صحنه دزدی ناکام نفتکش ایرانی| آغاز موج جدید افزایش صادرات نفت ایران و عصبانیت شدید آمریکا/ پروژه تحریم شکست خورد